Rodna analiza odgovora na COVID-19 u Republici Srbiji, koja se odnosila na sam početak pandemije, odnosno, na period između marta i maja 2020. godine, pokazala je da je nedostatak ciljanih mera na državnom nivou, koje bi olakšale živote žena, a pogotovo pripadnica ranjivih grupa, ne samo izostala, već ni organizacije civilnog društva (u daljem tekstu OCD), koje su bile u direktnom radu sa njima, kao ni žene same, nisu bile pitane kako bi se mogle uvesti rodno osetljive mere. Ni žene iz posebno ranjivih grupa ni OCD koje se bave uslovima života žena, a posebno pripadnica ranjivih grupa, nisu učestvovale u kriznim štabovima, u procesima donošenja odluka i kreiranja usluga i mera, te je rodna perspektiva u potpunosti izostala (Pajvančić i dr. 2020, 40). Nedostatak rodne perspektive u okviru institucionalnog odgovora usmerenog na saniranje posledica pandemije su OCD ocenile kao u celini nedovoljno rodno osetljiv, što znači da ni u jednom aspektu nisu uzete u obzir rodno uslovljene razlike u potrebama žena prilikom kreiranja odgovora usmerenih na saniranje posledica pandemije. COVID-19, zajedno sa merama koje (ni)su preuzete kako bi se ublažile ekonomske posledice pandemije, imao je izuzetno negativan uticaj na živote žena.
Pandemija je različito uticala na različite žene – žene koje su starije od 65 godina su se susrele sa merama ograničenja kretanja i izolacijom, žene sa invaliditetom su se, pored ograničenog kretanja i izolacije, susrele i sa nedostatkom institucionalne podrške i usluga i servisa čije su bile korisnice, dok su se žene sa iskustvom nasilja u porodici našle i pod većim rizikom od nasilja ali i pod smanjenim pristupom zaštitnim mehanizmima institucionalne reakcije na nasilje.
Ipak, ono što je bilo zajedničko za većinu žena je to što su trpele ekonomske posledice. Ekonomske posledice pandemije na živote žena tokom pandemije mogu se locirati u dve velike grupe – 1) posledice koje su se odnosile na zaposlenost, odnosno na obavljanje i stabilnost plaćenog posla, i prihode i 2) posledice koje su uticale na obim neplaćenog kućnog rada u domaćinstvu i dostupnost usluga koje obuhvataju brigu o deci i drugim zavisnim članovima porodice, uključujući i usluge za decu i osobe sa invaliditetom.
Kada je reč o zaposlenosti, žene su i pre pandemije koronavirusa bile u znatno nepovoljnijem položaju na tržištu rada u odnosu na muškarce – rodni jaz prisutan je u stopama zaposlenosti (12,9 procentnih poena), stopama nezaposlenosti (1,5 procentnih poena) i stopama neaktivnosti (13,7 procentnih poena). Pored toga, najveći broj žena radi u sektoru usluga (68,8%), a najviše među njima u trgovini, obrazovanju, u zdravstvu i socijalnoj zaštiti, sektorima koje je pandemija posebno pogodila.
Kada je reč o neplaćenom kućnom radu, i pre pandemije uočene su nejednakosti u domenu vremena koje muškarci i žene posvećuju obavljanju neplaćenog kućnog rada. Prema podacima o potrošnji vremena Republičkog zavoda za statistiku, žene, bez obzira na stepen obrazovanja, troše više nego duplo više vremena, oko četiri i po sata, u obavljanju neplaćenih poslova u domaćinstvu, a najviše na brigu o deci, pripremanje hrane i higijenu doma (Republički zavod za statistiku 2017, 96). Krajem meseca maja 2021. godine u toku pandemije, usvojen je nov Zakon o rodnoj ravnopravnosti koji je na institucionalni način prepoznao neplaćeni kućni rad kao „poslove za čije obavljanje se ne ostvaruje novčana naknada, a podrazumevaju vođenje domaćinstva, staranje i brigu o deci, o starijim i bolesnim članovima porodice, poslove na poljoprivrednom imanju, kao i druge slične neplaćene poslove”.
Pored prepoznavanja neplaćenog kućnog rada, nov Zakon o rodnoj ravnopravnosti u stavu 4 člana 28 je propisao i pravo na zdravstveno osiguranje po osnovu neplaćenog kućnog rada u kući, koji, pored navedenog, obuhvata i „vođenje domaćinstva, staranje o podizanju dece, staranje o ostalim članovima porodice”, kao i neplaćenog rada na poljoprivrednom imanju.
Comments